?دين مجموعه اي از اصول اعتقادي، اخلاقي، احكام فقهي و حقوقي و به ديگر سخن، خطوط كلي صحف آسماني و رهاورد انبيا، اعم از معارف توحيدي، مسائل معاد، نبوّت عامّ و عصمت انبيا، اخلاق، خطوط كلي احكام و... است كه «اسلام» ناميده مي شود و مشترك بين همه انبياست و خدا جز اين را از كسي نمي پذيرد:(إنَّ الدّينَ عِندَ اللهِ الإسلام)

? (ومَن يَبتَغِ غَيرَ الإسلامِ ديناً فَلَن يُقبَلَ مِنه)

نسخ نشدن دين از آن جهت است كه آن خطوط كلي هرگز نسخ نمي شوند. پيامبر هر عصري آن خطوط كلي را به انضمام خطوطي جزئي در فروع احكام مانند كيفيّت نماز، حج، روزه و جزئياتي از اين قبيل بيان كرده است (شريعت و منهاج). 

?در حقيقت آن خط سير كلي در لباس اين شريعت بروز و ظهور مي كند. اين خطوط جزئي بر حسب شرايط تغيير مي كند، در حالي كه آن خطوط كلي ثابت است. 

?بنابراين اختلاف شريعت و منهاج هر يك از انبياي اولوا العزم (عليهم‌السلام) با ديگر شرايع و مناهج: (لِكُلٍ جَعَلنا مِنكُم شِرعَةً ومِنهاجا) به معناي اختلاف خطوط جزئي و متغير شريعت آن هاست نه اختلاف در خطوط كلي. در نتيجه كسي كه شريعت

اسلام را مي پذيرد، در حقيقت به رهاورد حقيقي و بدون تحريف انبياي گذشته مانند موسي و عيسي (عليهماالسلام) ايمان آورده و تنها در شريعه و منهاج، با آن ها تفاوت دارد.

?پس به شكل كلي دو دسته از آيات قرآن كريم درباره اثبات اصل دين و خطوط كلي آن و نيز اثبات شريعت هاست كه با هم تنافي ندارند: دسته نخست، آياتي است كه ناظر به خطوط كلي دين و اصول كتاب هاي انبياي پيشين است كه رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم آن ها را امضا فرموده است: (مُصَدِّقاً لِما بَينَ يَدَيه)؛ مانند آيات ياد شده درباره حقيقت دين كه نزد خدا اسلام است و جز آن را نمي پذيرد؛ همچنين آيه (مِلَّةَ اَبيكُم إبراهيمَ هُوَ سَمّاكُمُ المُسلِمينَ مِن قَبلُ وفي هذا)

؛ نيز اين آيه كه اشاره دارد به دين واحد همه انبياي اولواالعزم (عليهم‌السلام): (شَرَعَ لَكُم مِنَ الدّينِ ما وصّي بِهِ نوحاً والَّذي اَوحَينا إلَيكَ وما وصَّينا بِهِ إبراهيمَ وموسي وعيسي اَن اَقيموا الدّينَ ولاتَتَفَرَّقوا فيهِ كَبُرَ عَلَي المُشرِكينَ ما تَدعوهُم إلَيهِ اللهُ يَجتَبي إلَيهِ مَن يَشاءُ ويَهدي إلَيهِ مَن يُنيب).[2]

بعضي از ناظران تفسيري قرآن، ظاهر اين آيه را دليل وحدت شرايع دانسته و آن را با (لِكُلٍ جَعَلنا مِنكُم شِرعَةً ومِنهاجا) متنافي خوانده و گفته اند كه از اين آيه برمي آيد كه خداوند براي شما همان چيزي را خواسته كه براي انبياي گذشته به نام شريعت وضع كرده است 

?در صورتي كه اين آيه ناظر به وحدت اصول دين و عقايد است.

تسنیم ج۲۲.ص۵۹۱

?موسسه پژوهشی معالم

پژوهشگر:محسن حسین زاده

 ? زیر نظر حوزه علمیه بقیه‌الله عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف قم

? تحت اشراف حضرت آیت‌الله ناصری دامت‌برکاته

پیام رسانهای ایتا و تلگرام

@maalemqom

??????

پیام رسان واتس آپ

https://chat.whatsapp.com/GBccMtJ8NOJG7YKFIPWQz7